Kraków, 28.01.2014
- Przepraszam, którędy na starówkę?- pyta młody człowiek
starszego mężczyznę.
- Cały czas prosto, kiedy zobaczy Pan budynek dworca głównego
proszę kupić bilet do Warszawy- oburzony mężczyzna odpowiada, odprawiając
chłopaka.
Trafna odpowiedź! Absolutnie nie dziwi mnie irytacja
starszego mężczyzny, kiedy chłopak błędnie nazywa krakowskie Stare
Miasto starówką. Historia Starego Miasta w Krakowie rozpoczyna się w wieku
VIII. Od tego czasu (ponad 1200 lat) ta część Krakowa przeszła wiele znaczących
wydarzeń m.in. najazd mongolski, rozkwit za panowania Zygmunta Starego i
upadek- „potop szwedzki”. To kilkaset lat tworzyło historię. Zastanawiam się
jak przyjęłabym zmianę swojego imienia przeżywając tyle ważnych okoliczności. Na
pewno niełatwo.
Kiedy w Poznaniu kolejny przyjezdny pyta mnie o
starówkę, czuję narastające wzburzenie : starówka jest przecież w Warszawie! W
Poznaniu istnieją struktury zuniwerbizowane np.: teatralka (Most Teatralny) ale
nazywanie Starego Miasta starówką jest niewłaściwe. Wyjątkiem jest Stare Miasto
w Warszawie, nazywane zamiennie starówką*.
Podczas
Powstania Warszawskiego stolica została niemal cała zniszczona. Zniszczenia
sięgały 90% (dla porównania w Poznaniu było to 60%). Stare Miasto w Warszawie potrzebowało
prawie całkowitego odtworzenia. Wraz z odbudowaniem Warszawy Stare Miasto
otrzymało nową, drugą nazwę- starówka. Poznań po wojnie nie potrzebował zupełnej
odbudowy- Stare Miasto w niemal połowie wciąż istniało. Starówka w Krakowie,
Poznaniu, Wrocławiu, Gdańsku dla mnie brzmi nieprawidłowo, tak jak nazywanie
centrum handlowego galerią.
 | ||||||||||
| Stare Miasto w Warszawie po II Wojnie Światowej |
 | |||
| ruiny Starego Miasta w Warszawie po wojnie |
 | ||
| warszawskie Stare Miasto po wojnie |
 |
| Stare Miasto w Poznaniu po II Wojnie Światowej |
 |
| Stare Miasto w Poznaniu po wojnie |
*Neologizmy słowotwórcze były bardzo popularne podczas II
Wojny Światowej: tworzono wyrazy odnoszące się do nazw wroga, do administracji
niemieckiej, wyrazy określające partyzantów, wyrazy dotyczące uzbrojenia itd. Po wojnie powstało wiele
derywatów z formantem -ówka: filmówka (szkoła filmowa), spacerówka (wózek
spacerowy), motorówka (jednostka pływająca, napędzana silnikiem motorowym) a
także starówka (stare miasto).
