Krótki tekst: Stare Miasto a starówka

Kraków, 28.01.2014

- Przepraszam, którędy na starówkę?- pyta młody człowiek starszego mężczyznę.

- Cały czas prosto, kiedy zobaczy Pan budynek dworca głównego proszę kupić bilet do Warszawy- oburzony mężczyzna odpowiada, odprawiając chłopaka.

Trafna odpowiedź! Absolutnie nie dziwi mnie irytacja starszego mężczyzny, kiedy chłopak błędnie nazywa krakowskie Stare Miasto starówką. Historia Starego Miasta w Krakowie rozpoczyna się w wieku VIII. Od tego czasu (ponad 1200 lat) ta część Krakowa przeszła wiele znaczących wydarzeń m.in. najazd mongolski, rozkwit za panowania Zygmunta Starego i upadek- „potop szwedzki”. To kilkaset lat tworzyło historię. Zastanawiam się jak przyjęłabym zmianę swojego imienia przeżywając tyle ważnych okoliczności. Na pewno niełatwo.

Kiedy w Poznaniu kolejny przyjezdny pyta mnie o starówkę, czuję narastające wzburzenie : starówka jest przecież w Warszawie! W Poznaniu istnieją struktury zuniwerbizowane np.: teatralka (Most Teatralny) ale nazywanie Starego Miasta starówką jest niewłaściwe. Wyjątkiem jest Stare Miasto w Warszawie, nazywane zamiennie starówką*.

Podczas Powstania Warszawskiego stolica została niemal cała zniszczona. Zniszczenia sięgały 90% (dla porównania w Poznaniu było to 60%). Stare Miasto w Warszawie potrzebowało prawie całkowitego odtworzenia. Wraz z odbudowaniem Warszawy Stare Miasto otrzymało nową, drugą nazwę- starówka. Poznań po wojnie nie potrzebował zupełnej odbudowy- Stare Miasto w niemal połowie wciąż istniało. Starówka w Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu, Gdańsku dla mnie brzmi nieprawidłowo, tak jak nazywanie centrum handlowego galerią.

Stare Miasto w Warszawie po II Wojnie Światowej

 

ruiny Starego Miasta w Warszawie po wojnie

warszawskie Stare Miasto po wojnie

 

Stare Miasto w Poznaniu po II Wojnie Światowej

Stare Miasto w Poznaniu po wojnie

*Neologizmy słowotwórcze były bardzo popularne podczas II Wojny Światowej: tworzono wyrazy odnoszące się do nazw wroga, do administracji niemieckiej, wyrazy określające partyzantów, wyrazy dotyczące uzbrojenia itd. Po wojnie powstało wiele derywatów z formantem -ówka: filmówka (szkoła filmowa), spacerówka (wózek spacerowy), motorówka (jednostka pływająca, napędzana silnikiem motorowym) a także starówka (stare miasto).